Ruiny zamku Krzyżtopór, znajdują się w miejscowości Ujazd nieopodal Iwanisk, pośród malowniczych wzgórz Pasma Iwaniskiego, około 60 km od Kielc. Pierwotnie w XII wieku osada należała do opactwa Cystersów. W XV w. do znakomitego rodu Oleśnickich. W 1619r. Ujazd i Iwaniska stają się własnością Krzysztofa Ossolińskiego. Miejscowości te otrzymuje od ojca Zbigniewa Ossolińskiego. W roku 1620 istnieje w Ujeździe dwór. Kościół najpierw drewniany, mający za sobą okres funkcjonowania jako zbór ariański, a później murowany, za sprawą Krzysztofa Ossolińskiego. Rozpoczęcie budowy zamku datuje się na rok 1621. Rok 1631został utrwalony na bramie wjazdowej prawdopodobnie oznaczając zakończenie pewnego etapu prac. Zamek, jak wynika z inskrypcji, niegdyś widocznej, na attyce, został ukończony w 1644r. Z budową zamku wiąże się nazwisko Wawrzyńca Senesa, architekta i budowniczego pochodzącego z Sent w Alpach Gryzońskich (Szwajcaria). Nie była to jedyna budowla tego architekta, przebudował on również zamek brata Krzysztofa, wielkiego kanclerza koronnego - Jerzego Ossolińskiego. Wykonywał również prace przy budowie obecnej kolegiaty w Klimontowanie, której fundatorem był także Jerzy Ossoliński. Po ukończeniu dzieła swojego życia tj. zamku "Krzyżtopór" Krzysztof Ossoliński umiera w Krakowie w 1645r. Prawdopodobnie nie zasiedlił nowej rezydencji. Prowadził ruchliwy tryb życia, często bywał w Krakowie. Zmarł mając 58lat. Zapisał zamek w 1644 roku swojemu synowi Krzysztofowi Baldwinowi. Również on nie cieszył się długo własnością, ginie po czterech latach pod Zborowem na kresach wschodnich. Zamek w Ujeździe staje się własnością rodzin: Denhoffów, Kalinowskich, Morsztynów, Paców. W trakcie potopu szwedzkiego zamek zdobywają Szwedzi. Ujazd często odwiedza król szwedzki Karol X Gustaw, tu spotyka się z księciem Jerzym II Rakoczym. W owym okresie uległ on znacznym zniszczeniom i został ograbiony z cennego wyposażenia. Budowla ucierpiała ponownie w czasie konfederacji barskiej. Późniejsi właściciele nie mieli środków na remont pomieszczeń zamkowych, na jego odbudowę, obiekt popadał w coraz większą ruinę.
Zamek został wybudowany w typie palazzo infortezza, czyli łącząc cechy
rezydencji z cechami obronnymi. Obiekt wzniesiony z miejscowego
kamienia, stanowił zespół pałacowy i mieszkalno- gospodarczy z
bastionowym systemem fortyfikacji na planie regularnego pięcioboku.
Założenie wyznaczał obwód oskarpowanych wałów ziemnych z pięcioma
bastionami: północnym (Bastion "Wielki Barbakan"), północno-wschodnim
(Bastion "Oto dla Ciebie"), północno-zachodnim (Bastion "Korona")
południowo-zachodnim (Bastion "Szary Mnich") i południowo-wschodnim.
(Bastion "Smok") Dwa ostatnie znajdują się na linii bramy wjazdowej (z
krzyżem i toporem). Zespół warowny uzupełniała sucha fosa. Ziemne wały
wokół zamku oskarpowane murem z kamienia były posadowione na płycie
skalnej. Współcześnie ruiny zamku Krzyżtopór stanowią wielka atrakcję turystyczną. Co roku odbywają się tu turnieje rycerskie, obiekt można zwiedzać samemu, wędrując przez labirynt pomieszczeń można podziwiać przepych i bogactwo właściciela. Nocą specjalnie oświetlone ruiny jeszcze bardziej ukazują swój majestat. |